Wina w rozwodzie jest czasem dla adwokata od rozwodów najtrudniejszym do wykazania elementem rozwodowej „układanki”. Zgodnie z art. 58 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego sąd ustala czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Jedynie na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.
Wina w rozwodzie – skutki orzeczenia
Ustalenie, że wina w rozwodzie obciąża jednego z małżonków lub oboje z nich ma nie tylko znaczenie w sferze moralnej. Wpływa to także na ewentualny obowiązek alimentacyjny małżonków po rozwodzie względem siebie.
Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. W swojej treści obowiązek ten odpowiada obowiązkowi alimentacyjnemu. W jaki sposób oblicza się wysokość tego obowiązku można przeczytać tutaj.
Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.
Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu. Wyjątkiem jest sytuacja gdy ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.
Czym jest wina w rozkładzie pożycia?
Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie definiuje pojęcia winy. W tym zakresie odwołujemy się do przepisów kodeksu cywilnego dotyczących zobowiązań. W procesie rozwodowym bada się przecież naruszenie obowiązków małżeńskich. W wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 12 marca 2010 r. (sygn. akt I ACa 35/10) sąd rozpatrywał problematykę winy w rozwodzie. Orzekając w przedmiocie winy sąd winien ustalić czy występuje sprzeczność zachowania się albo postępowania małżonka z normami prawnymi lub zasadami współżycia, określającymi obowiązki małżonków. Należy ustalić czy sprzeczności tej towarzyszy umyślność lub niedbalstwo tegoż małżonka. Nadto między takim zachowaniem się lub postępowaniem małżonka, a powstałym rozkładem pożycia małżeńskiego musi istnieć związek przyczynowy. Nie każde naruszenie obowiązków małżeńskich stanowić będzie o winie danego małżonka. Bada się tylko te, które miało wpływ na spowodowanie (bądź utrwalenie) rozkładu pożycia małżeńskiego.
Przykłady zawinienia
Poniżej przedstawiono przykłady zachowań uzasadniających uznanie winy małżonka w rozkładzie pożycia.
- zdrada małżeńska, czyli naruszenie art. 23 k.r.o. zgodnie z którym małżonkowie obowiązani się do wierności;
- zmiana religii
Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 25 sierpnia 2004 r., akt IV CK 609/03) zmiana religii przez jednego z małżonków może być – w konkretnych okolicznościach – uznana za zawinioną przyczynę rozkładu pożycia małżeńskiego. Podobnie w orzecznictwie wskazuje się, że zmianę wyznania przez jednego z małżonków, zmianę wyznania dzieci bez akceptacji drugiego z małżonków, można uznać za zawinienie w rozkładzie pożycia małżeńskiego. Ma to szczególne uzasadnienie gdy ze zmianą jest też związana zmiana tradycji rodzinnych. Ważne aby powstała w związku z tym sytuacja miała wpływ na pożycie małżeńskie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 25 lutego 1998 r., sygn. akt I ACA 729/97);
- uzależnienie od alkoholu
Przy uzależnieniu od alkoholu ważną rolę w dochodzeniu do trzeźwego życia odgrywa pomoc osób najbliższych dla alkoholika, a wśród nich szczególnie drugiego małżonka (art. 23 KRO). Ze względu na drastyczność zachowywania się małżonka uzależnionego od alkoholu, nie można – na płaszczyźnie prawa i konkretnych okoliczności sprawy – wymagać od drugiego małżonka dalszego pożycia z nim. Pogląd ten ma zastosowanie szczególnie jeżeli sprzeciwia się temu dobro rodziny, a w szczególności dobro małoletnich dzieci stron.
Powyższe stanowią oczywiście jedynie przykłady wskazywane w orzecznictwie dotyczące zawinienia w rozkładzie pożycia.