Co do zasady kara pozbawienia wolności, która została prawomocnie orzeczona powinna zostać wykonana, a skazany umieszczony w Zakładzie Karnym. Odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności stanowi odstępstwo od zasady bezzwłocznego i ciągłego jej wykonania.
Odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności, która stała się prawomocna jest możliwe w wypadku choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby uniemożliwiającej wykonywanie tej kary. Odroczenie następuje wówczas na czas trwania przeszkody. Ponieważ realizacja kary pozbawienia wolności jest w takim wypadku niemożliwa albo niecelowa odroczenie ma charakter obligatoryjny. Za ciężką chorobę uznaje się taki stan skazanego, w którym umieszczenie go w zakładzie karnym może zagrażać życiu lub spowodować dla jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo. Sąd Najwyższy orzekając wprawdzie na innym stanie prawnym w postanowieniu z dnia 21 lutego 1995 roku, stwierdził, że przez ciężką chorobę należy rozumieć taką sytuację, w której charakter schorzenia, na jakie cierpi oskarżony, lub rozmiar doznanego przez niego uszkodzenia ciała są tego rodzaju, że – z uwagi na brak środków do odpowiedniej interwencji medycznej w warunkach pozbawienia wolności lub co najmniej znacznego utrudnienia w aplikowaniu zaleconego sposobu leczenia – osiągnięcie rezultatów zapewniających uniknięcie w tych warunkach wskazanego wyżej niebezpieczeństwa nie jest możliwe. Należy przyjąć, że mimo upływu czasu ten pogląd zachował swoją aktualność.
Istnieje również możliwość w której odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności będzie miało charakter fakultatywny, czyli będzie zależało od uznania Sądu. Zgodnie z treścią art. 151 Kodeksu karnego wykonawczego Sąd może odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności na okres do roku, jeżeli natychmiastowe wykonanie kary pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki. W stosunku do skazanej kobiety ciężarnej oraz osoby skazanej samotnie sprawującej opiekę nad dzieckiem sąd może odroczyć wykonanie kary na okres do 3 lat po urodzeniu dziecka.
W doktrynie i orzecznictwie przykładowo wskazuje się następujące okoliczności które uzasadniają odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności:
– opiekę nad innym np. niedołężnym członkiem rodziny, kiedy tej opieki nie mogą zrealizować inni członkowie rodziny,
– opiekę nad chorym członkiem rodziny, kiedy tej opieki nie mogą zrealizować inni członkowie rodziny,
– konieczność uregulowania ważnych spraw zawodowych lub osobistych,
– potrzebę wykonania pilnych prac polowych,
– nagłe niespodziewane zdarzenie wymagające pilnego podjęcia czynności eliminujących jego skutki,
– konieczność okresowego zapewnienia rodzinie środków do życia[1].
Odraczając wykonanie kary pozbawienia wolności, sąd może zobowiązać skazanego do podjęcia starań o znalezienie pracy zarobkowej, zgłaszania się do wskazanej jednostki Policji w określonych odstępach czasu lub poddania się odpowiedniemu leczeniu lub rehabilitacji, oddziaływaniom terapeutycznym lub uczestnictwu w programach korekcyjno-edukacyjnych.
Niewątpliwym atutem skorzystania z instytucji odroczenia, jest fakt, że jeżeli odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności nieprzekraczającej roku trwało przez okres co najmniej jednego roku – sąd może warunkowo zawiesić wykonanie tej kary na zasadach ogólnych określonych w Kodeksie karnym.
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 25 lutego 2009 roku (I KZP 32/08, OSNKW 2009, Nr 4, poz. 25) stwierdził, że „Do łącznego okresu odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności, określonego w treści art. 151 § 3 KKW, stwarzającego możliwość ubiegania się o warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności na podstawie art. 152 KKW, okres pomiędzy datą zakończenia wcześniej udzielonego odroczenia a datą kolejnego postanowienia o odroczeniu, wlicza się tylko wówczas, gdy wniosek o kolejne odroczenie został złożony przed zakończeniem wcześniej udzielonego okresu odroczenia, przy czym łączny okres udzielonego kilkakrotnie odroczenia nie może, w żadnej sytuacji, przekroczyć roku od dnia wydania pierwszego postanowienia o odroczeniu, chyba że chodzi o kobietę ciężarną lub w okresie 3 lat po urodzeniu dziecka lub sprawowania nad nim opieki”.
Na postanowienie w przedmiocie warunkowego zawieszenia wykonania kary przysługuje zażalenie.
Sąd może orzec odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności w wymiarze do roku, jeżeli liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych przekracza w skali kraju ogólną pojemność tych zakładów; odroczenia nie udziela się skazanym, którzy dopuścili się przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia, skazanym w warunkach recydywy podstawowej lub wielokrotnej a także skazanym, którzy z popełnienia przestępstwa uczynili sobie stałe źródło dochodu lub działali w zorganizowanej grupie przestępczej albo związku mającym na celu popełnienie przestępstwa oraz wobec sprawców przestępstw o charakterze terrorystycznym a także skazanym za przestępstwa określone w art. 197-203 Kodeksu karnego popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych.
Odroczenie może być udzielone kilkakrotnie, jednak łączny okres odroczenia nie może przekroczyć 1 roku; okres odroczenia biegnie od dnia wydania pierwszego postanowienia w tym przedmiocie.
[1] KKW red. Lachowski 2015 wyd. 1 / Potulski