Zachowek jest formą ochrony interesów osób najbliższych spadkodawcy, którzy byliby powołani do dziedziczenia z ustawy a z jakiś powodów zostali pominięci w testamencie lub wskutek dokonania przez spadkobiercę darowizn za życia nie mogły otrzymać należnego im zachowku. Adwokat ze Szczecina przybliża instytucję zachowku w poniższym artykule.

Zachowek

Do kręgu osób uprawnionych do zachowku należą zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – należy im się dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by przypadał tej osobie przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału.

Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. Postępowanie takie toczy się w postępowaniu procesowym.

Obliczanie wysokości zachowku

Obliczenie wysokości zachowku wymaga w pierwszej kolejności ustalenia tzw. substratu zachowku. To właśnie ten substrat będzie podlegał późniejszemu przemnożeniu przez odpowiedni ułamek w zależności od tego, kto będzie osobą uprawnioną. Przy ustalaniu udziału spadkowego, który przypadłby uprawnionemu z ustawy uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni. Przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów poniższych, darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę. Te dwa elementy będą składały się na substrat zachowku.

Należy pamiętać, że nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo przyjętych w danych stosunkach, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. Przy obliczaniu zachowku należnego zstępnemu nie dolicza się do spadku darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał zstępnych, a małżonkowi przed zawarciem z nim małżeństwa. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy darowizna została uczyniona na mniej niż trzysta dni przed urodzeniem się zstępnego. Wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku. Natomiast wartość przedmiotu zapisu windykacyjnego oblicza się według stanu z chwili otwarcia spadku, a według cen z chwili ustalania zachowku.

Jeżeli uprawniony do zachowku jest powołany do dziedziczenia, ponosi on odpowiedzialność za zapisy zwykłe i polecenia tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej wartość udziału spadkowego, który stanowi podstawę do obliczenia należnego uprawnionemu zachowku.

Jeżeli spadkobierca obowiązany do zapłaty zachowku jest sam uprawniony do zachowku, jego odpowiedzialność ogranicza się tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek.

Przedawnienie roszczeń

Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu. Z mojego doświadczenia zawodowego wynika, że zachowek w takim mieście jak Szczecin, najczęściej dochodzony jest przed upływem pierwszego roku od ogłoszenia testamentu.