Warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbycia reszty kary przysługuje osobie skazanej, która odbywa karę pozbawienia wolności. Osobę odbywającą karę można warunkowo zwolnić gdy jej postawa, właściwości i warunki osobiste, okoliczności popełnienia przestępstwa oraz zachowanie po jego popełnieniu i w czasie odbywania kary uzasadniają przekonanie, że skazany po zwolnieniu będzie stosował się do orzeczonego środka karnego lub zabezpieczającego i przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa.
Skazanego można warunkowo zwolnić po odbyciu co najmniej połowy kary, natomiast skazanemu w warunkach recydywy podstawowej warunkowe przedterminowe zwolnienie przysługuje po odbyciu dwóch trzecich kary, natomiast w warunkach recydywy wielokrotnej po odbyciu trzech czwartych kary. Skazanego na karę 25 lat pozbawienia wolności można warunkowo zwolnić po odbyciu 15 lat kary, natomiast skazanego na karę dożywotniego pozbawienia wolności po odbyciu 25 lat kary. Powyższe zasady stosuje się odpowiednio do sumy dwóch lub więcej nie podlegających łączeniu kar pozbawienia wolności, które skazany ma odbyć kolejno, a obostrzenia co do warunkowego przedterminowego zwolnienia dotyczące recydywy stosuje się także, gdy chociażby tylko jedna z kar była orzeczona w jej warunkach.
Należy pamiętać, że w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd, wymierzając karę pozbawienia wolności, karę 25 lat pozbawienia wolności lub karę dożywotniego pozbawienia wolności może wyznaczyć surowsze ograniczenia, aby warunkowe przedterminowe zwolnienie było w ogóle możliwe.
W razie warunkowego zwolnienia czas pozostały do odbycia kary stanowi okres próby, który jednak nie może być krótszy niż 2 lata ani dłuższy niż 5 lat, w stosunku do recydywistów wielokrotnych okres próby nie może być krótszy niż 3 lata, a w przypadku osób, które zostają zwolnione z odbycia kary 25 lat lub kary dożywotniego pozbawienia wolności okres próby wynosi 10 lat. Jeżeli w okresie próby i w ciągu 6 miesięcy od jej zakończenia nie odwołano warunkowego zwolnienia, karę uważa się za odbytą z chwilą warunkowego zwolnienia. Ma to znaczenie, o tyle, że chwila odbycia kary jest jednocześnie terminem początkowym biegu zatarcia skazania, a także ma istotne znaczenie przy ustalania przesłanki popełnienia kolejnego przestępstwa w warunkach recydywy.
Wniosek o warunkowe przedterminowe zwolnienie nie może być składany w każdym dowolnym czasie, gdyż poza spełnieniem warunku odbycia odpowiedniej części kary istnieją także inne ograniczenia. I tak – jeżeli orzeczona kara lub suma kar nie przekracza 3 lat pozbawienia wolności, wniosku skazanego lub jego obrońcy, złożonego przed upływem 3 miesięcy od wydania postanowienia o odmowie warunkowego zwolnienia, nie rozpoznaje się aż do upływu tego okresu, a jeżeli orzeczona kara lub suma kar przekracza 3 lata pozbawienia wolności, wniosku skazanego lub jego obrońcy, złożonego przed upływem 6 miesięcy od wydania postanowienia o odmowie warunkowego zwolnienia, nie rozpoznaje się aż do upływu tego okresu.
Na postanowienie w przedmiocie odmowy udzielenia warunkowego przedterminowego zwolnienia przysługuje zażalenie.
Należy także pamiętać, że warunkowe przedterminowe zwolnienie może zostać odwołane, dlatego bardzo istotne jest przestrzeganie w okresie próby nałożonych obowiązków. Sąd penitencjarny obowiązkowo odwołuje warunkowe zwolnienie, jeżeli zwolniony w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, a także jeżeli zwolniony, skazany za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą, w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, ponownie używając przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą.
Warunkowe przedterminowe zwolnienie może zostać odwołane, jeżeli zwolniony w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności popełnił inne przestępstwo lub została orzeczona kara inna niż kara pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania albo gdy uchyla się od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, przepadku lub środków kompensacyjnych. Jeżeli okoliczności te zaistnieją po udzieleniu skazanemu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego, sąd ma obowiązek odwołać warunkowe przedterminowe zwolnienie chyba że przemawiają przeciwko temu szczególne względy.
W razie odwołania warunkowego zwolnienia ponowne warunkowe zwolnienie nie może nastąpić przed odbyciem, po ponownym osadzeniu, przynajmniej roku kary pozbawienia wolności, a w wypadku kary 25 lat pozbawienia wolności lub kary dożywotniego pozbawienia wolności przed odbyciem przynajmniej 5 lat kary.
Na postanowienie w przedmiocie odwołania warunkowego przedterminowego zwolnienia przysługuje zażalenie.