Separacja w polskim systemie prawnym jest w dalszym ciągu instytucją mało popularną. Tymczasem rodzi ona skutki prawne zbliżone do rozwodu, choć nie powoduje rozwiązania małżeństwa.
Regulacje dotyczące separacji
Zgodnie z art. 611 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd orzekł separację. Należy zauważyć, że przesłankami orzeczenia rozwodu jest trwały i zupełny rozkład pożycia, tymczasem w przypadkach w których orzekana jest separacja nie występuje cecha trwałości. Więcej na temat przesłanek rozwodowych można przeczytać TUTAJ.
Skutki orzeczenia separacji
Zgodnie z art. 614 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, chyba że ustawa stanowi inaczej. Przechodząc do konkretnych uregulowań należy wskazać:
- powstanie między małżonkami rozdzielności majątkowej w przypadku, gdy istniał między nimi ustrój wspólności ustawowej lub umownej,
- wyłączenie domniemania pochodzenia dziecka od męża matki, jeżeli dziecko urodziło się po upływie 300 dni od kiedy separacja została orzeczona,
- możliwość dochodzenia alimentów na tych samych zasadach co przy rozwodzie (więcej na ten temat TUTAJ) – obowiązek ten nie wygasa z upływem 5 lat jak przy rozwodzie,
- ustanie obowiązków małżeńskich – ustaje obowiązek wspólnego pożycia czy dochowania wierności,
- ustanie obowiązku wspólnego rozstrzygania o istotnych sprawach rodziny,
- ustanie obowiązku przyczyniania się obojga małżonków do zaspokajania potrzeb rodziny, którą założyli przez swój związek,
- wyłączenie zastosowania art. 6801 kc zgodnie z którym, małżonkowie są najemcami lokalu, bez względu na istniejące między nimi stosunki majątkowe, jeżeli nawiązanie stosunku najmu lokalu mającego służyć zaspokojeniu potrzeb rodziny nastąpiło w czasie trwania małżeństwa; wspomniany przepis nie będzie miał zastosowania jeżeli umowa najmu została zawarta po orzeczeniu separacji,
- wyłączenie przepisów o powołaniu do dziedziczenia z mocy ustawy jeżeli została orzeczona separacja, a ponadto małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie separacji z winy tego małżonka, a żądanie było uzasadnione.
Mimo tego, że separacja rodzi podobne skutki do rozwodu nadal obowiązuje zakaz bigamii – a więc osoba pozostająca w separacji sądowej nie może ponownie zawrzeć związku małżeńskiego, a obowiązek wzajemnej pomocy między małżonkami trwa nadal.
W sprawach w których orzekana jest separacja sąd podobnie jak przy rozwodzie sąd rozstrzyga o winie w rozkładzie pożycia, o władzy rodzicielskiej o zajmowanym mieszkaniu przez strony, a także ewentualnie o podziale wspólnego majątku.
Sąd orzeka o zniesieniu separacji na zgodne żądanie małżonków, a z chwilą jej zniesienia ustają wszystkie jej skutki.
Procedura
Separacja może zostać orzeczona zarówno na żądanie jednego z małżonków (wówczas toczy się w postępowaniu procesowym), jak również na zgodny wniosek (wówczas toczy się w postępowaniu nieprocesowym). Jeżeli małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może ograniczyć postępowanie do przyjęcia zgodnego oświadczenia stron.